Emotionele geletterdheid
Wat bedoel je precies met ‘emotioneel geletterdheid’?
Kristien Wollants: ‘Iemand die emotioneel geletterd is, kan op een genuanceerde manier woorden geven aan zijn of haar emoties. En dat is belangrijk, want als je jouw gevoelens genuanceerd kan benoemen, kan je ook beter vatten wat er aan de hand is en de juiste strategie kiezen om met dat gevoel aan de slag te gaan.’
Kan je daar een concreet voorbeeld van geven?
‘Stel, je hebt een lange werkdag achter de rug. Er is veel verkeer op de baan en je was al een beetje aan de late kant. Je haalt je kind op en jawel, die zit natuurlijk nog vol energie.
Terwijl je peuter door de woonkamer stuitert, probeer jij je in de keuken te focussen op het avondeten. Je ploetert je doorheen de huishoudelijke klusjes, maar stilaan voel je dat je geduld op raakt. Het drukke gedrag van je kind irriteert je sneller dan anders en je hoort jezelf roepen.
Als je dan kunt benoemen dat je “overweldigd” bent en niet “boos” – wat je in eerste instantie zou denken – kan je er gepast op inspelen.
Ben je overweldigd dan helpt het bijvoorbeeld om rustige muziek op te zetten, terwijl hardlopen beter werkt om jezelf af te reageren in een boze bui. Kortom, als je goed weet wat je voelt, slaag je er beter in om de juiste strategie te kiezen.’
De Taal van Emoties
Geldt dat ook voor kinderen? Kunnen zij al een onderscheid maken tussen al die complexe emoties?
‘Ik merk bij mijn eigen kinderen dat zij nog heel dicht bij hun gevoelens staan. Hoe mooi die authenticiteit ook is, jonge kinderen zijn nog niet in staat om hun emoties in goede banen te leiden.
Het is dus aan jou als ouder om die overweldigende gevoelens te helpen reguleren. Als je zelf emotioneel geletterd bent, kan je die vaardigheid op jouw beurt doorgeven aan je kroost. In de cursus sta ik daarom uitgebreid stil bij het benoemen van je eigen emoties.’
Hoe kan je als ouder nog helpen bij die emotionele geletterdheid?
‘Een onmisbare stap is: je kinderen het gevoel geven dat emoties oké zijn. Iedereen heeft gevoelens. Een mens kan wel drie tot vijf emoties per minuut ervaren. Je zou voor minder overweldigd raken, niet?
Toch zijn alle gevoelens normaal en horen ze bij het leven. Dat is een belangrijke levensles: kinderen kunnen maar beter weten dat ze niet moeten verstoppen wat ze voelen.’
Toch lijken gevoelens nog altijd een beetje taboe in onze maatschappij?
‘Dat klopt jammer genoeg. In veel situaties – denk maar aan het werk – wordt er verwacht dat je alle emoties aan de deur achterlaat.
We leren al heel vroeg om onze gevoelens te onderdrukken. Van jongs af aan krijgen kinderen te horen dat ze niet mogen wenen en dat het flauw is om bang te zijn in het donker.
Als ze gevallen of geschrokken zijn, zeggen we gauw: “Ach, daar hoef je toch niet voor te wenen?” Maar dat neemt de pijn of angst niet weg. Door gevoelens te onderdrukken, verdwijnen ze niet.
Integendeel, kinderen kunnen daarbovenop ook nog eens schaamte voelen: “Ik ben wél bang, terwijl dat volgens mama niet nodig is.”
Dat is niet alleen jammer, het is ook een gemiste kans. In plaats van die angst weg te duwen op dat moment, kan je je kind ermee leren omgaan.’
Als ouder speel je daar dus een belangrijke rol in?
‘Klopt! Als je ervan overtuigd bent dat alle gevoelens mogen bestaan, kan je je kinderen beter helpen om ermee om te gaan.
Bovendien ben je met die mindset een mooi rolmodel. Als jij toont dat alle gevoelens oké zijn, ze genuanceerd benoemt én de beste manier zoekt om ermee om te gaan, ben je een prachtig voorbeeld voor je kinderen.
Even terug naar de situatie van daarnet. Als jij aan je peuter uitlegt dat je ging roepen omdat het lawaai in huis je overweldigde en toegeeft dat je eigenlijk wat rust nodig hebt, kan je kind daarnaar teruggrijpen in een gelijkaardige situatie.
Als het hem of haar even te veel wordt, zal dat gevoel sneller benoemd worden als “overweldigend” dan als “boos”. Daarna kunnen jullie samen op zoek naar manieren om tot rust te komen.’
Ideale wereld
Wat wil je de generatie van onze kinderen tot slot graag toewensen?
‘Ik hoop dat ze kunnen opgroeien in een wereld waarin ze helemaal zichzelf kunnen zijn. Wat mooi zou zijn: dat alle gevoelens een plaats mogen hebben en dat kinderen gewapend zijn om ermee om te gaan voor ze erdoor overspoeld raken.
En bij uitbreiding: dat volwassenen op zoek gaan naar de emoties en frustraties die schuilgaan achter “moeilijk” gedrag, zodat kinderen niet zomaar worden bestempeld als lastig of onhandelbaar.’
En wat droom je nog voor jezelf?
‘Eigenlijk gewoon hetzelfde. Ik ben er echt van overtuigd dat mijn kleine droom grote gevolgen kan hebben.
Beeld je maar eens in hoe anders de wereld eruit zou zien als we ons niet langer schamen over bepaalde gevoelens, maar wel leren hoe we ze in goede banen kunnen leiden.’
Meer weten?
Kristien Wollants is logopediste en heeft een erg populaire podcast waarin ze met haar gasten praat over ouder zijn van jonge kindjes: Radio Mama. Via radiomama.be kan je alle podcasts van Kristien over ouderschap (her)beluisteren.
