Veel ouders willen hun kinderen opvoeden zonder vooroordelen tegenover mensen van kleur. ‘Dat is mooi, maar we hébben wel allemaal vooroordelen en zijn niet kleurenblind’, zegt Judi Mesman, hoogleraar Pedagogiek aan de Universiteit Leiden. ‘Ons daarvan bewust zijn én erover praten zijn noodzakelijke voorwaarden om racisme te leren herkennen en bestrijden.’
Opgroeien in kleur
Judi Mesman doet al tien jaar onderzoek naar hoe vooroordelen zich in kinderhoofden nestelen. Ze schreef er een boek over: Opgroeien in kleur. Opvoeden zonder vooroordelen. ‘Daar zijn geen eenvoudige, slimme opvoedtrucjes voor’, zegt Mesman.
‘Ouders kunnen wel bijdragen tot een gelijkwaardige samenleving door vooroordelen bij zichzelf en in de samenleving te (h)erkennen en te benoemen, ook tegenover kinderen. Een inclusieve samenleving waar mensen niet beoordeeld worden op hun huidskleur of herkomst begint in de kindertijd, en ouders kunnen en moeten daar een verschil maken.’
De eigen groep en het onbekende
Judi Mesman doorprikt het utopische idee dat kinderen geen huidskleur zien. Al tussen de zes en twaalf maanden kunnen baby’s een onderscheid maken tussen witte, Oost-Aziatische en zwarte mensen, zo blijkt uit onderzoek. Als ze een jaar of vijf zijn, hebben kinderen vaak een voorkeur voor hun eigen etnische groep, kiezen ze vooral vriendjes uit de eigen groep …
Wat daarvan aangeleerd is en wat aangeboren, valt niet zo makkelijk te ontwarren, maar wellicht gaat het om een combinatie van de twee. ‘Vanuit onze evolutie loont het om bang te zijn voor het onbekende en bij een groep te willen horen. Tegelijk pikken kinderen ook constant op hoe de omgeving met diversiteit omgaat’, zegt Mesman.
Er bestaan geen eenvoudige, slimme trucjes voor opvoeden zonder vooroordelen.
~ Judi Mesman , hoogleraar pedagogiek Universiteit Leiden
Dat er nog heel wat ongelijkheid en racisme in de samenleving aanwezig is, hoeft niet gezegd. Expliciet racisme, maar ook subtielere vormen waar ook goedbedoelende mensen zich – ongewild – soms aan bezondigen.
Dat we allemaal wel eens fouten maken in hoe we over en met mensen van kleur spreken, mag ons er niet van weerhouden te blijven zoeken naar de ‘juiste’ houding en woorden, vindt Mesman. ‘Het hoeft niet perfect te zijn, als we maar bereid zijn bij te leren, te luisteren naar hoe mensen van kleur dingen ervaren, te zoeken, met elkaar te praten, bij te sturen.’
Spreek erover
‘Zwijgen over verschillen en racisme is alvast niet de goeie manier’, zegt Judi Mesman. ‘Zo geef je je kind de boodschap dat het een taboeonderwerp is. En vullen ze hun idee en houding in met wat ze in boeken, media en de omgeving zien en horen. Daar is dat hokjesdenken, de ongelijkheid in behandeling en kansen alomtegenwoordig.
Niet over kleur en racisme praten, ontkent ook de ervaring van mensen uit etnische minderheidsgroepen. Zij moeten er wel mee bezig zijn, omdat ze er constant mee te maken hebben. De houding “ik zie geen kleur” (de zogenaamde kleurenblindheid) en het er niet over hebben, is een luxe van de meerderheidsgroep.
Zelf niet racistisch zijn als volwassene volstaat niet, we zijn allemaal mee verantwoordelijk om ook te reageren tegen het racisme dat nog aanwezig is in de samenleving waar we deel van uitmaken.’
Dwars door het ongemak heen
‘Ouders voelen zich vaak wat ongemakkelijk in het aankaarten van en reageren op racisme. We moeten dat ongemak onder ogen zien, doorstaan en hopelijk overwinnen. Het is zoals de berenjacht van Grote Beer. We zijn best een beetje bang. Komen voor een diepe koude rivier. Kunnen er niet boven, niet onder. We moeten er dwars doorheen.’
Opvoeden zonder vooroordelen begint met (h)erkennen van eigen vooroordelen.
~ Judi Mesman , hoogleraar pedagogiek Universiteit Leiden
Met het mooie doel voor ogen: een wereld waarin kinderen gelijk behandeld worden, dezelfde waardering en aanmoedigingen krijgen ongeacht hun kleur. Waar ze rolmodellen hebben waarin ze zich herkennen en die hun dromen voeden over wat er voor hen weggelegd is. En waar ouders hun kinderen van kleur niet al van jongs af moeten wapenen tegen racisme.
Meer info
Opgroeien in kleur. Opvoeden zonder vooroordelen, Judi Mesman, Pelckmans. Als Gezinsbondlid geniet je van 15% spaarkorting!
Foto: Studio Oostrum
